"سیستان و بلوچستان" وسیع ترین استان کشور ؛ نگین برآمده از آبرفت های رودخانه هیرمند

استان سیستان و بلوچستان که فردا میزبان محمود احمدی نژاد و هیات دولت خواهد بود، وسیع ترین استان کشور است که منابع طبیعی و نقاط دیدنی آن از دید گردشگران مخفی مانده و زمینه های زیادی برای رشد و توسعه در آن وجود دارد که توجه کافی به این استان خواهد توانست سیستان و بلوچستان را به استانی پیشرفته و برخوردار تبدیل سازد.

به گزارش خبرنگار اعزامی "مهر" به سیستان و بلوچستان ، این استان با وسعتی حدود 500/187 کیلومتر مربع ، 4/11 درصد از مساحت کل کشور را تشکیل داده و پهناورترین استان های کشوراست واز نظر جمعیتی از کم تراکم ترین استان های کشور است. این استان از شمال به خراسان و کشور افغانستان، از شرق به کشورهای پاکستان و افغانستان، از جنوب به دریای عمان و از مغرب به استان های کرمان و هرمزگان محدود می شود.از لحاظ تقسیمات کشوری استان دارای 8 شهرستان، 32 بخش، 30 شهر، 94 دهستان و حدود 6300 آبادی است. شمال استان سیستان و بلوچستان نگینی است برآمده از آبرفت های رودخانه هیرمند، که بزرگ ترین دریاچه آب شیرین جهان را در خویش جای داده است. کوه خواجه تنها پشته بلندی است که در منطقه مسطح سیستان خود نمایی نموده و نزد اهالی از قداستی خاص برخوردار است. دشت سیستان که در گروه اقلیم بیابانی میانه قرار دارد، بارشی کمتر از 65 میلی متر را در سال دریافت می کند و میزان تبخیر در آن به بیش از 5000 میلی متر می رسد. این شرایط در مجموع باعث خشکی فیزیکی شدید محیط بوده و در سالهایی که میزان ورودی آب رودخانه هیرمند کاهش می یابد، خشکسالی های مخرب توسعه پیدا می کند. شریان حیاتی منطقه یعنی هیرمند نوسانات سالیانه قابل ملاحظه ای را نشان می دهد. وزش بادهای 120 روزه که از اواخر بهار تا پایان تابستان می وزد در تشدید نیاز و خشکی محیط موثر است جنوب استان نیز صدفی است که وسعت متنوع اش را با دریای عمان گره زده است. این وادی دارای طبیعتی کوهستانی است و با توجه به مجاورت با دریای عمان و بهره گیری از بادهای موسمی اقلیم متفاوتی دارند. بالا بودن میانگین دما و پایین بودن نوسانات آن از مشخصه های اساسی اقلیم منطقه است. با توجه به پایین بودن نزولات جوی و عدم وجود منابع برفی کوهستانی اکثر جریانات رودخانه ای، موقتی و فصلی بوده و در بخش وسیعی از استان منابع محدود آب های زیر زمینی تنها امکانات تامین آب محسوب می شوند. وجود مخروط آتشفشانی تفتان با 3941 متر ارتفاع در شمال بلوچستان مرکزی، شرایط اقلیمی متنوع و جالبی را فراهم آورده است (1). با توجه به دوره آماری 1375- 1359 میانگین بارش سالیانه استان 8/139 میلی متر و میانگین دما سالیانه 6/22 درجه سانتی گراد، است. منابع طبیعی استان سیستان و بلوچستان وسعت استان و تنوع آب و هوایی ،موجب بروز تنوع در پوشش گیاهی و غنای منابع طبیعی تجدید شونده گردیده است. حدود 55 درصد از کل مساحت استان معادل 000/250/10 هکتار را مراتع در برگرفته است که 300 هزار هکتار مراتع خوب، 750 هزار هکتار مراتع متوسط و 2/9 میلیون هکتار مراتع فقیر و خیلی فقیر است. وجود تالاب هامون و امکان تولید علوفه نی و بونی در سطح 000/150 هکتار با تولید متوسط حداقل 6 تن در هکتار علوفه خشک ( در مواقع غیر خشکسالی ) از سرمایه های مهم منطقه به شمار می رود. در استان بیش از 1200 گونه گیاهی که حدود 70 گونه آن دارای ارزش دارویی و صنعتی می باشد شناخته شده است. از جمله می توان گونه های کهور، کنار، بنه، بادام، جش و گز روغن را نام برد. مساحت جنگل های استان که عمدتاً نیمه متراکم و کم تراکم هستند قریب به یک میلیون هکتار می باشد. همچنین حدود 3/6 میلیون هکتار را بیابان و شنزار در بر گرفته است. نقاط دیدنی و تاریخی این استان به گزارش "مهر" جلوه های زیبا و دیدنی استان، از دریای عمان تا دریاچه هامون در فصول مختلف، تنوعی دل انگیز را همراه دارد. یادگارهای تاریخی، سرسبزی ها و سربلندی های درختان خرما و قامت بلند و صبور تفتان، هر چند در گذشته به جهت بی مهری های مختلف نتوانسته اند جایگاه واقعی خود را بدست آورند، اما اینک پذیرای علاقه مندانی است که طبیعت بکر و شرایط منحصر به فردش را دریافته و از تنوع آن کسب فیض و لذت می برند. در شهرستان زاهدان، تفریح گاه و تفرج گاه پارک ملت و براسان، مجتمع فرهنگی تفریحی باغ خانواده، موزه مردم شناسی با جلوه های بسیار زیبا از فرهنگ منطقه، کتابخانه مرحوم استاد کامبوزیا، بازارچه سرپوش، ساختمان های قدیمی پست، دادگستری، گمرک و پست شهرمیرجاوه و ... در شهرستان زابل، کوه خواجه به ارتفاع تقریبی 900 متر، مانند جزیره ای در وسط دریاچه هامون به همراه آتشکده و کاخ عظیم نمایانی که به دوران اشکانی و ساسانی نسبت می دهند، دهانه غلامان که بقایای شهر معتبر دوران تاریخی هخامنشی می باشد، شهر سوخته با مجموعه ای از تپه های باستانی، که در حدود 3200 تا 2000 سال قبل از میلاد، بزرگترین شهر و مرکز تمدن در دنیای شرق بوده و سفال های مکشوفه، دوره تمدن آن را به عهده برنز می رساند. قلعه سام، قلعه مچی، آسیابهای بادی، قلعه رستم، زاهدان کهنه، مناره قاسم آباد، آتشکده کرکویه، دریاچه هامون، پارک چاه نیمه و ... در شهرستان خاش، قلعه حیدرآباد ، قله معروف تفتان " تنها آتشفشان نیمه فعال کشور " و حوضچه های فصلی در مصفا ارتفاعات مجاور تفتان با عنوان " سردریا "، مناره مسجد جامع، درخت کهنسال ده پابید " با قدمت 1200 سال" ، قبرستان هفتاد ملا و ... در شهرستان ایرانشهر، قلعه ناصری ( دوره قاجاریه )، قلعه بمپور با قدمتی از دوره ساسانی، قلعه دامن، قلعه پیشین ( دوره اسلامی )، قلعه چهل دختر، قلعه سرباز ( دوره اسلامی )، قلعه اسپیددژ واقع در مسیر بزمان- دلگان که گفته می شود اشرف افغان در این محل به قتل رسیده است، دره رودخانه سرباز و ... در شهرستان سراوان ، تپه مهتاب خزانه کوهک ( 5000 سال قبل از میلاد ) تپه کلاتک آسپیچ، تپه روباهک ،تپه میل مارد، تپه سد میرعمر، قلعه سیب (سب)، سنگ نگاره های کوه مهرگان، دره نگاران ، کشتگان و ... در شهرستان چابهار، سواحل زیبای دریای عمان، بنادر پزم، گواتر، کنارک، اسکله شهید بهشتی، گل افشان که از عجایب چابهار بوده و مانند آتشفشان گل می افشاند، جنگل های حراء که جنگل های شناور بوده و با مد دریا زیر آب رفته و با جزر آب نمایان می شوند، مقبره سید غلام رسول متعلق به دوره تیموری، قلعه تیس ( پرتغالی ها ). مسجد تیس، درخت مکر زن ( انجیر معابد )و... در شهرستان نیک شهر، محوطه های باستانی ( پیش از تاریخ ) قلعه قدیمی نیک شهر، قلعه چهل دختران، قلعه قدیمی قصر قند و ... بخشی از جاذبه های سطح استان می باشند. عشایر استان سیستان و بلوچستان با 15819 خانوار عشایر و جمعیتی حدود 92964 نفر در بین استانهای عشایرنشین کشور مقام چهارم را دارا است. عشایر به عنوان جامعه سوم استان با ویژگیهای متمایز از دو جامعه شهری و روستایی حدود 3/5 درصد جمعیت استان را شامل می شوند. این قشر تولید کننده در قالب 256 طایفه مستقل و دربیش از 3200 رده چند خانواری کوچنده پراکنده اند و حدود 80 درصد پهنه مراتع استان را مورد بهره برداری قرار می دهند. عشایر استان 25 درصد کل دام استان را نگهداری می کنند. حوادث غیر مترقبه در استان سیستان و بلوچستان استان به جهت موقعیت جغرافیایی خود، همواره با حوادث طبیعی سختی چون سیل، خشکسالی، طوفان و زلزله روبرو بوده است. خشکسالی ها و سیلاب ها عمده ترین معضلاتی بوده اند که سالیان متمادی مردم محروم این منطقه با آنها دست و پنجه نرم کرده اند. بررسی تاریخی وقوع سیل نشان می دهد بطور نسبی در هر دهه سیستان شاهد سیلاب عظیمی بوده است که خسارات جبران ناپذیری را به دنبال داشته است. در بلوچستان نیز مسئله سیل حادثه آفرین بوده و بارش های موسمی موجب سیل بردگی و خسارات گردیده است. خشکسالی نیز به دفعات در سیستان و بلوچستان حادثه آفرید و گاه موجب مهاجرت نزدیک به 80 درصد جمعیت بعضی مناطق در گذشته گردیده است. از سال 77 به بعد نیز عدم ریزش نزولات آسمانی باعث بروز خشکسالی شدید شده است . از طرفی زلزله طی سالهای 75،71،64 بخشی از مناطق را لرزانده و در سال 72 خسارات مالی و جانی در روستای سفیدابه از توابع زابل را به دنبال داشته است. طوفان و حرکت شنهای روان را هم می توان از مشخصه های حوادث غیرمترقبه و پدیده های آب و هوایی استان ذکر کرد.